Oczywiście na terenie Strefy są miejsca, w których promieniowanie jest wysokie a nawet bardzo wysokie. Z pewnością również nie powstanie tam w najbliższych latach sanatorium ani poletka z eko – uprawami. Bardzo często jednak wiedza na ten temat jest związana z panującymi mitami.
ZATEM PRZYJRZYJMY SIĘ DANYM:
Średnie dawki otrzymane przez mieszkańców najbliżej położonych krajów europejskich po awarii w Czarnobylu były małe, nie przekraczały 0,3% dawki normalnie otrzymywanej w ciągu życia ze źródeł naturalnych i nie spowodowały żadnych skutków zdrowotnych. W Polsce średnia dawka promieniowania w pierwszym roku po awarii wyniosła 0,27 mSv.
Badania organizacji międzynarodowych, takich jak Komitet Naukowy ONZ ds. Skutków Promieniowania Atomowego (UNSCEAR), światowa Organizacja Zdrowia (WHO) czy Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej (MAEA) wykazywały systematycznie, że promieniowanie na terenach ewakuowanych jest średnio mniejsze niż promieniowanie naturalne w wielu rejonach Europy i świata, gdzie od wieków mieszkają i będą mieszkać ludzie.
Raport międzynarodowego Forum Czarnobyla (w skład Forum weszło 8 organizacji ONZ, wśród nich Światowa Organizacja Zdrowia WHO, a także rządy Ukrainy, Białorusi i Rosji) potwierdza wyniki otrzymane przez UNSCEAR, WHO i MAEA. Na terenach sąsiadujących z EJ Czarnobyl występują nieliczne i niewielkie (o powierzchni kilku kilometrów kwadratowych) obszary o wysokim skażeniu, reszta terytorium nadaje się do zamieszkania. Na tych terenach łączna moc dawki od tła naturalnego i skażenia terenu wskutek awarii jest mniejsza niż moc dawki od tła naturalnego w wielu rejonach świata.
Natomiast w toku badań przesiewowych, prowadzonych przy użyciu bardzo czułej aparatury, wykryto 6700 przypadków drobnych otorbionych guzków tarczycy u osób, które w 1986 r. miały poniżej 18 lat. Takie guzki wykrywa się tylko przy prowadzeniu specjalnych badań. Przed awarią czarnobylską takich badań na Ukrainie i Białorusi nie prowadzono, nie ma więc punktu odniesienia dla obecnie rejestrowanej liczby przypadków (czyli nie wiadomo, jaki wpływ miała awaria na tę liczbę). Wiadomo jednak, że częstość takich guzków w innych krajach jest znacząca i procentowo liczba stwierdzonych przypadków na Ukrainie i Białorusi jest mniejsza niż np. w Finlandii.
Przez wiele lat nosiły ona nazwę „nieme raki tarczycy” ponieważ są one bezbolesne i nie powodują przerzutów, ani nie dają innych objawów chorobowych cale życie. Obecnie wiadomo, że ogromna część tych guzków to nowotwory łagodne. W kwietniu 2016 roku, po kilkuletnich badaniach setek przypadków takich guzków wykrywanych w różnych rejonach świata panel najwybitniejszych onkologów i lekarzy tarczycy stwierdził, że guzków otorbionych tkanką łączną nie należy nazywać ”rakiem”, ponieważ prowadzi to do niepotrzebnego i szkodliwego dla pacjenta leczenia. Guzki należy pozostawić w spokoju, nie potrzebne są zabiegi chirurgiczne, leczenie tarczycy ani okresowe kontrole jej stanu. Guzki te nie są rakiem.
Organizacje antynuklearne straszą czytelników artykułami i zdjęciami pokazującymi dzieci z wadami rozwojowymi, nieraz bardzo ciężkimi, twierdząc, że są to skutki napromieniowania ich samych lub ich rodziców. Oceniają one liczbę zgonów wśród ludności zamieszkującej w sąsiedztwie Czarnobyla na dziesiątki tysięcy i więcej. Nie są to jednak dane udokumentowane, a cytowane prace nie były poddane obiektywnej ocenie i weryfikacji.
Przy okazji filmu „Igor dziecko Czarnobyla” czołowi naukowcy polscy wystosowali do radia i telewizji list z protestem przeciw twierdzeniom, że anomalie rozwojowe (zajęcza warga, rozszczepienie kręgosłupa, niedorozwój oczu, wady rozwojowe mózgu i zespół Downa) powstały wskutek napromieniowania u miliona dzieci z terenów skażonych. Informacje takie są nieprawdziwe, stwierdzają podpisani pod listem prezesi i przewodniczący rad naukowych Komitetu Fizyki Medycznej i Radiobiologii PAN, Polskiego Towarzystwa Badań Radiacyjnych, Towarzystwo Marii Skłodowskiej-Curie w Hołdzie, Centralnego Laboratorium Ochrony Radiologicznej, Państwowego Zakładu Higieny, Komitetu Ekologii Człowieka i Promocji Zdrowia PAN, Centrum Onkologii – Instytutu Marii Skłodowskiej-Curie, Zakładu Radiobiologii Instytutu Chemii i Techniki Jądrowej, Katedry i Kliniki Endokrynologii Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego, Polskiego Towarzystwa Nukleonicznego, członkowie Komitetu Naukowego ONZ do Badania Skutków Promieniowania Atomowego UNSCEAR, członkowie Polskiej Akademii Nauk… W liście stwierdzają oni, że „Nie jest prawdą, że na Białorusi ludzie masowo umierają na białaczki i inne nowotwory wywołane promieniowaniem. Umieralność na te choroby nie uległa zmianie wskutek wypadku w Czarnobylu.” Podkreślają, że „W normalnej populacji pojawia się stale od około 4 do 6% anomalii rozwojowych, z których od 1.5 do 3% należy do ciężkich. W Republice Federalnej Niemiec np. na 10 tys. noworodków rodzi się 73 dzieci z deformacjami kończyn, 38 z zajęczą wargą, 15 z rozszczepieniem kręgosłupa, 3 z deformacjami oczu, 36 z wadami rozwojowymi mózgu i 14 z zespołem Downa. Takie dzieci, jak pokazane w filmie Igor – dziecko Czarnobyla, można znaleźć na całym świecie w każdym mieście wielkości Mińska.”
Czasopismo „Focus” opracowało to na podstawie:
1. UNSCEAR draft 2008, Health Effects Due To Radiation From The Chernobyl Accident, R673, 3 June 2008.
2. Ivanov V., Ilyin L., Gorski A., Tukov A., Naumenko R., Radiation and Epidemiological Analysis for Solid Cancer Incidence among Nuclear Workers Who Participated in Recovery Operations Following the Accident at the Chernobyl NPP
3. The Chernobyl Forum (Belarus, the Russian Federation, Ukraine, FAO, IAEA, UNDP, UNEP, UNSCEAR, UN-OCHA, WHO, WORLD BANK GROUP), Chernobyl’s Legacy: Health, Environmental and Socio-economic Impacts and Recommendations to the Governments of Belarus, the Russian Federation and Ukraine, Vienna 2005.
4. Jaworowski Z., Chernobyl: the fear of the unknow, [w:]. „International Journal of Low Radiation” 2006, 3: 319–324.
5. Greenpeace The Chernobyl Catastrophe – Consequences on Human Health, 2006.
6. List Otwarty do Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, Wiedza i Życie” nr 3/1998 http://archiwum.wiz.pl/1998/98032800.asp
7. https://www.rejestrwad.pl/str.php?9
8. Radiation Effects Research Foundation Birth defects among the children of atomic-bomb survivors (1948-1954) http://www.rerf.jp/radefx/genetics_e/birthdef.htm
Przyjemnie czyta się również wywiad z profesorem Zbigniewem Jaworskim (notka), który opublikowany został na portalu Onet.
Marcin Wyrwał: O 9 rano tamtego dnia wszedł pan do budynku CLOR i usłyszał od koleżanki, że poziom promieniowania beta w stosunku do poprzedniego dnia wzrósł o ponad 500 000 razy i że nawet chodnik przed budynkiem jest wysoce radioaktywny. Co pan wtedy pomyślał?
Prof. Zbigniew Jaworowski: Wojna atomowa! Proszę pamiętać, że my w tamtych czasach przygotowywaliśmy się do starcia jądrowego z Zachodem, więc nasze myślenie było ukierunkowane w tę stronę.
Dowiedział się pan szybko o skażeniu, ponieważ Polska była pierwszym krajem, który wykrył przekroczenie norm promieniowania. Zadecydowała o tym bliskość geograficzna?
Raczej jeden człowiek, który miał dość przytomności umysłu, żeby złamać procedury. Był pracownikiem współpracującej z CLOR stacji meteorologicznej w Mikołajkach. Podczas swojego dyżuru zauważył, że strzałka pomiaru promieniowania beta nagle wyszła poza skalę. Pomyślał więc, że zepsuła się aparatura, bo niczego takiego w życiu nie widział. Co ciekawe, w podobnym czasie identycznie zareagował jego fiński kolega. Ale nasz pracownik był na tyle inteligentny, że złamał procedury, które nakazywały sprawdzanie filtrów z urządzeń pomiarowych w każdą sobotę. A była przecież niedziela w nocy, więc powinien je sprawdzić dopiero za tydzień. Jednak ten człowiek przed 7 rano w poniedziałek zdjął filtr i zmierzył go. Wtedy odkrył koszmarną radioaktywność i natychmiast powiadomił o tym CLOR. Tak się zaczął Czarnobyl w Polsce.
Co pan zrobił, kiedy otrzymał pan informację o wzroście radioaktywności?
Pobiegłem do dyrektora CLOR i poprosiłem go, żeby natychmiast zawiadomił prezesa Państwowej Agencji Atomistyki (PAA), że mamy do czynienia z najwyższą w historii aktywnością promieniowania beta i może to być albo wojna jądrowa, albo przypadkowy wybuch, albo awaria reaktora, albo cholera wie co. Wspomniałem jednak, że to wszystko idzie do nas ze wschodu i może to go sparaliżowało. Powiedział wtedy: „Ja nikomu nic nie będę meldował. Jak chcesz, to sobie melduj sam”.
Obawa przed gniewem radzieckich towarzyszy?
Może. W końcu to ja podniosłem słuchawkę i zadzwoniłem do prezesa, który akurat oprowadzał grupę młodzieży po reaktorze w Świerku. Przedstawiłem mu sytuację i powiedziałem, że właśnie filtrujemy kilkadziesiąt kubików powietrza, żeby zbadać skład izotopowy pyłu, który do nas dolatuje. A on odpowiedział: „To dobrze, to mierzcie, a jak czegoś się dowiecie, to mi przekażcie” i jak gdyby nigdy nic wrócił do młodzieży. Chyba nie całkiem zdawał sobie sprawę z powagi sytuacji.
Kiedy zrozumiał pan, że wybuchł reaktor, a nie bomba atomowa?
Właśnie z odczytu informacji z filtra. Wynikało z niego, że w pyle ze wschodu jest kilka izotopów, jak cez-134, które tworzą się tylko w reaktorach, a nie w wybuchach jądrowych. Spadł nam kamień z serca, bo przynajmniej wiedzieliśmy, że to nie jest wojna. Musiałem jak najszybciej zawiadomić o tym wszystkim rząd, a tymczasem prezes PAA stał się nieuchwytny. Dopiero po południu udało mi się skontaktować z ówczesnym sekretarzem naukowym PAN, prof. Zdzisławem Kaczmarkiem, który natychmiast zadzwonił do premiera, a ja mogłem wrócić do swojej pracy.
Co pan wtedy robił?
Wtedy już wiedziałem, że mimo wysokiego poziomu stosunkowo nieszkodliwego promieniowania beta, znacznie groźniejsze promieniowanie gamma, które przenika całe ciało, wzrosło zaledwie trzykrotnie, a wiec do poziomu naturalnego np. w Norwegii. Ale wiedziałem też, że w powietrzu jest radioaktywny jod-131, więc muszę podjąć kroki, by chronić ludzi, a w szczególności dzieci, których tarczyce są wyjątkowo wrażliwe na ten radiozotop. Zacząłem obliczać dawki jodu-131, jakie może przyjąć ludność. Międzynarodowe organizacje wyznaczały limit tej dawki dla tarczycy na pułapie 50 milisilvertów (mSv). Z naszych wyliczeń wynikało, że możemy go przekroczyć nawet kilkaset razy, a wciąż nie wiedzieliśmy, co dokładnie się na tym wschodzie dzieje i jak długo potrwa. Tam był Związek Radziecki, a z niego żadna wieść nie dochodziła.
A kiedy dowiedział się pan, że to w Czarnobylu nastąpił wybuch?
Podczas wykonywania wyliczeń wciąż miałem ustawione radio na odbiór BBC. W pewnym momencie, może koło godziny 16, podano informację, że nastąpił wybuch reaktora w Czarnobylu.
A kiedy zapadła decyzja o podaniu jodu ludności?
Jeszcze tej samej nocy. Tamtego dnia dotarłem do domu około północy i powiedziałem żonie, że powinniśmy podać wszystkim polskim dzieciom jod stabilny, który później podawano w formie płynu Lugola. I z tą myślą położyłem się spać. A gdzieś o wpół do czwartej zadzwonił telefon z centralnego komitetu partii i zaproszono mnie jako eksperta na posiedzenie rządu. Powiedziałem im, że jestem zaspany i wolałbym w takim stanie nie prowadzić samochodu. Wtedy mój rozmówca poinformował mnie, że pod moim domem już czeka samochód. Pamiętam, że dodał wtedy: „I jest to Peugeot!” w formie, która szalenie podniosła mój status społeczny.
I tym luksusem dojechał pan do budynku KC.
Tak, posiedzenie miało odbyć się w biurze najważniejszego wówczas po Jaruzelskim sekretarza KC Mariana Woźniaka. Kiedy wszedłem do przedpokoju, był on przeładowany członkami rządu i generalicją.
Marian Woźniak 
Wojciech Jaruzelski
A więc doceniono w końcu powagę sytuacji?
Chyba niezupełnie, bo usłyszałem jak jeden z generałów, szef obrony terytorialnej kraju, któremu podlegały wojska chemiczne, mówił do zebranych: „Ach ci profesorowie, oni zawsze chcą błyszczeć! Przecież nasz system pomiaru skażeń niczego nie wykrył. W Polsce nie ma żadnego skażenia!”. Nic na to nie odpowiedziałem. Ale wiedziałem, że te biedaki posiadały wówczas aparaturę, która nie była w stanie niczego zmierzyć, co najwyżej promieniowanie po uderzeniu bomby atomowej. Po chwili zostaliśmy zaproszeni do gabinetu sekretarza Woźniaka, który poprosił mnie o przedstawienie sytuacji. Poinformowałem zebranych, że skażony jest już cały kraj i teraz najważniejsza jest ochrona tarczycy dzieci, bo z tego mogą być nowotwory po wielu latach. Wszystko inne jest mniej ważne.
Natychmiast się zgodzili?
Otóż wtedy ciekawy komentarz wygłosił ówczesny Minister Obrony Narodowej, jak się później przekonałem wyśmienity generał, Florian Siwicki. Powiedział: „Proszę pana, ciągle nam pan mówi o tym jodzie, ale skoro zmierzyliście go w Warszawie i Mikołajkach, to skąd pan wie, że tak samo jest w Krakowie?”. Nie wiedziałem, że jest ministrem, bo nigdy nie powiedziałbym mu tego, co wówczas usłyszał ode mnie. Widziałem tylko po mundurze, że jest generałem, i odpowiedziałem mu żartem: „Panie generale, żeby było co innego w Krakowie niż jest w Warszawie, to tam na górze, skąd lecą na nas radioaktywne pyły, musiałyby siedzieć aniołki z miotłami i rozganiać różne atomy na prawo i lewo”. Wszyscy wybuchli śmiechem i w chwilę potem zatwierdzili zastosowanie jodu stabilnego bez dalszych dyskusji.
Czy ktoś wtedy próbował dodzwonić się do Moskwy, żeby dowiedzieć się, co tam się dzieje?
Podobne pytanie zadałem wtedy panu Woźniakowi. Wtedy on powiedział, że spróbuje zadzwonić do swojego, jak się wyraził „counterpart w Moskwie”. Poprosił nas, abyśmy opuścili gabinet, ponieważ będzie to rozmowa poufna. Wróciliśmy do przedpokoju, a po jakichś 10 minutach wyszedł z niego także pan Woźniak. Przedstawiał wstrząsający dla mnie widok: był na przemian blady i czerwony. Pamiętam jego słowa: „On mi powiedział, że nic nie wie”. Wszyscy byliśmy wtedy przekonani, że ten radziecki człowiek kłamał. Ale dzisiaj uważam, że najprawdopodobniej mówił prawdę. Później dowiedziałem się, że linia telefoniczna pomiędzy Moskwą i Czarnobylem nie działała, prawdopodobnie za sprawą KGB. Tam wciąż panowała paranoja tajności.
Czy w tym posiedzeniu brał udział generał Jaruzelski?
Pojawił się na krótko około godziny szóstej. Zatwierdził wtedy decyzję o podaniu jodu stabilnego i zdecydował o utworzeniu tzw. Komisji Rządowej. Pamiętam też z tamtego spotkania jego słowa, które w tamtej sytuacji były bardzo istotne: „Powinniśmy zapewnić maksimum bezpieczeństwa przy minimum paniki”.
Jak szybko zaczęto podawać płyn Lugola ludności?
Formalnie zatwierdzono decyzję około godziny 9 rano 29 kwietnia na pierwszym posiedzeniu Komisji Rządowej. Już o godzinie 11 minister zdrowia wydał polecenie przygotowania się do tej akcji. A tego samego dnia około godziny 20 podano pierwsze dawki płynu Lugola. W sumie akcja objęła 18,5 mln ludzi. To była największa w historii akcja profilaktyczna. Do dziś Brytyjczycy i Amerykanie stawiają tamtą operację za wzór działania w sytuacji zagrożenia nuklearnego.
Skąd wzięto płyn Lugola w tak olbrzymiej ilości?
Mieliśmy go wtedy tyle, że wystarczyłoby i dla stokrotnie większej liczby ludzi. A to dlatego, że przygotowując strategię ochrony ludności na wypadek wojny jądrowej zaopatrzyliśmy w jod wszystkie apteki w kraju. Wtedy na Zachodzie istniały konkretne plany ataku jądrowego na Polskę. Według naszych obliczeń w takim ataku mogło zginąć 80% ludności. Próby przemieszczania ludności nic by nie dały, ponieważ informację o ataku można było uzyskać co najwyżej 15 minut przed nim. Najlepszym sposobem na ograniczenie strat było zalecenie, aby ludność kryła się w piwnicach swoich domów. Następnie, już po ataku, powinna przyjąć jod stabilny. W ten sposób można było ograniczyć straty do 20% zabitych. Przyzna pan, że było o co walczyć. Dlatego też, nie w magazynach centralnych, lecz we wszystkich aptekach w Polsce rozmieszczono zapasy jodu stabilnego w ilości 100 dawek na obywatela.
Dlaczego aż tak dużo?
Zakładaliśmy, że podczas ataku wiele aptek ulegnie zniszczeniu, więc ludzie powinni szukać jodu w ocalałych aptekach, które powinny posiadać odpowiednio duże dawki.
Po katastrofie w Czarnobylu prowadzono podobne akcje innych krajach?
A skądże! Żaden inny kraj nie posiadał takich zapasów jodu stabilnego. Byliśmy jedynym krajem, który był w stanie przeprowadzić taką akcję i przeprowadził ją. Dyrektor moskiewskiego Instytutu Biofizyki profesor Leonid Ilyin powiedział mi później, że miał duże pretensje do swoich władz, że nie zareagowały odpowiednio na kryzys. Widząc, że nikt nie ma zamiaru podać jodu ludności na terenach wokół Czarnobyla, wysłał całostronicowy telegram do Michaiła Gorbaczowa. Gorbaczow przesłał ten telegram do Ministerstwa Zdrowia chyba po tygodniu, a akcję podawania tego płynu rozpoczęto około 30 maja, czyli ponad miesiąc po wybuchu. Tymczasem my rozpoczęliśmy akcję w ciągu 38 godzin od otrzymania pierwszej informacji o skażeniu. Cała akcja trwała trzy do czterech dni. Potem doszliśmy do wniosku, że kolejne dawki nie są potrzebne, ponieważ ilość jodu w powietrzu gwałtownie spadała.
Profesor Leonid Ilyin
Ile było śmiertelnych ofiar Czarnobyla w Polsce?
Żadnej! Po katastrofie czarnobylskiej dokładnie zbadaliśmy, jakie dawki promieniowania otrzymali Polacy w tamtym okresie. Przesłaliśmy nasze dane do Komitetu Naukowego Narodów Zjednoczonych do Skutków Promieniowania Atomowego (UNSCEAR), który wyliczył, że średnio każdy Polak otrzymał w pierwszym roku po Czarnobylu dawkę promieniowania w wysokości 0,3 mSv, a w ciągu kolejnych 70 lat swego życia otrzyma dodatkowo 0,9 mSv. W tym samym okresie w wyniku promieniowania naturalnego każdy Polak otrzyma dawkę 170 mSv, a zatem dawka z Czarnobyla była nic nieznaczącym ułamkiem tego, co dostajemy od Matki Natury, jako że dużą część naturalnego promieniowania stanowi promieniowanie kosmiczne.
Jaki więc był sens podawania płynu Lugola?
W momencie katastrofy, kiedy nie mieliśmy wszystkich potrzebnych informacji, była to jedyna właściwa droga postępowania. Wynikała ona z zaleceń Międzynarodowego Komitetu Ochrony Radiologicznej oraz Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej, które jasno stwierdzały, że w nagłych wypadkach elektrowni jądrowych należy podać ludności jod stabilny, jeżeli przewidywana dawka promieniowania na tarczycę wyniesie 50 mSv, a z naszych obliczeń wynikało, że będzie to wielokrotnie więcej. Gdybym jednak wtedy wiedział to co wiem dziś, uznałbym podawanie jodu ludności za zbędne.
A co pan wie dziś?
W 1988 roku, a więc dwa lata po Czarnobylu, pojawiły się w Szwecji wyniki badań na pacjentach, którzy dla celów diagnostycznych otrzymywali dawki tego samego jodu-131, który przyszedł do nas z Czarnobyla. Okazało się, że wśród 23 000 pacjentów, którym podawano dawki jodu wielkości od 1000 do 40 000 mSv, nie nastąpił żaden wzrost nowotworów w ciągu kolejnych 10 lat. Wręcz przeciwnie, wśród tych ludzi nastąpił deficyt nowotworów o 38% w stosunku do populacji szwedzkiej, która nie dostawała jodu-131. Inne badania potwierdziły szwedzkie wyniki. Wniosek: czarnobylskie promieniowanie o ile miało jakiś wpływ, to był to wpływ ochronny.
A zatem jedynymi ofiarami Czarnobyla było 31 osób pracujących bezpośrednio na terenie fabryki?
W Czarnobylu 134 osoby zachorowały na ostrą chorobę popromienną po ogromnych jednorazowych dawkach sięgających od 800 do 16 000 mSv. Pośród nich wskutek tej choroby zmarło 28 osób i trzy z innych przyczyn niż promieniowanie. Są to jedyne udowodnione ofiary Czarnobyla.
Różne organizacje podają jednak, że wiele osób zmarło wskutek nowotworów po Czarnobylu.
Na silnie skażonych terenach Rosji nie stwierdzono wzrostu zachorowań na choroby nowotworowe w kolejnych latach po wybuchu w Czarnobylu, lecz odwrotnie ich spadek o 5-17% w porównaniu z całą ludnością Rosji. Wśród rosyjskich ratowników sprzątających rejon elektrowni w Czarnobylu umieralność na nowotwory lite w latach 1889-1999 była niższa o 15 do 30% niż w całej populacji Rosji. W ciągu 20 lat po Czarnobylu ze szczególną uwagą obserwowano grupę 106 osób, które przeżyły ostrą chorobę popromienną. Do roku 2004 zmarło w tej grupie 19 osób w wieku 41 do 87 lat. Jednak większość tych ludzi zmarła z takich przyczyn jak gruźlica płuc, marskość wątroby, wylew, nagła śmierć sercowa, a 5 osób z powodu nowotworów. Wciągu 18 lat zmarło 19 starszych osób spośród owych 106 silnie napromienionych, czyli umierało ich 1% rocznie. W Polsce w wieku 55-59 lat umiera 1,7% rocznie.
Sugeruje pan, że promieniowanie zadziałało w tym przypadku ochronnie?
Poważne badania wspierające tę tezę przeprowadzono w Chinach. Znajdują się tam dwa sąsiadujące ze sobą rejony rolne, których mieszkańcy uprawiają te same rośliny i to samo jedzą. Te rejony różnią się jedynie poziomem naturalnego promieniowania. Okazuje się, ze tam gdzie promieniowanie jest mniejsze ludzie żyją krócej i częściej chorują na nowotwory niż tam gdzie jest radiacja jest wyższa. Podobne wyniki dały badania przeprowadzone w kilku innych krajach.
A jednak organizacje międzynarodowe ustaliły dopuszczalną dawkę promieniowania dla populacji na poziomie 1 mSv rocznie.
Co moim zdaniem jest raczej nieetyczne. Uzasadniłem to szczegółowo m.in. w pracy opublikowanej w amerykańskim piśmie „Physics Today” w 1999 roku. Bo przecież człowiek otrzymuje znacznie większe dawki promieniowania naturalnego, które idą w dziesiątki, a nawet setki mSv i nic się nie dzieje. W znanym irańskim uzdrowisku Ramsar średnie promieniowanie sięga 260 mSv rocznie, a w jednym z domów zmierzono aż 1500 mSv. W Ramsar żył człowiek, który w chwili pomiarów miał 102 lata. W niektórych rejonach Francji i Brazylii promieniowanie sięga ponad 700 mSv. W żadnym z tych miejsc nie stwierdzono zwiększonej zachorowalności na nowotwory. Dopiero promieniowanie rzędu wielu tysięcy mSv, które występuje podczas wojny atomowej, zabija ludzi na masową skalę.
A ryzyko uszkodzeń genetycznych?
Nawet wśród potomstwa mieszkańców Hiroszimy i Nagasaki, napromienionych wielkimi dawkami w czasie ataków jądrowych, nie stwierdzono wzrostu zaburzeń genetycznych. Wiadomo, że 1 mSv powoduje w każdej ludzkiej komórce dwa uszkodzenia DNA rocznie. Tymczasem zwykły metabolizm tlenu powoduje w tej samej komórce 70 milionów uszkodzeń rocznie. Aby nie dopuścić do wystąpienia tych dwóch uszkodzeń wydajemy miliardy dolarów rocznie na ochronę znikomym promieniowaniem z elektrowni jądrowych, skąpiąc jednocześnie pieniędzy na szczepionki, które naprawdę mogłyby uratować wiele ludzkich istnień w Afryce.
Czy powinniśmy obawiać się Fukushimy? Państwowa Agencja Atomistyki poinformowała, że w Łodzi wykryto stężenie jodu-131 z Fukushimy w wysokości ponad 8000 mikrobekereli na metr sześcienny.
No właśnie, czyż nie jest to przerażająca liczba? Kiedy usłyszeli ją polscy lekarze, natychmiast zalecili kobietom ciężarnym i dzieciom pozostanie w domach. Obyłoby się jednak bez tej całej histerii, gdyby PAA poinformowała, że te 8000 mikrobekereli to nic innego jak 0,008 bekerela i dla porównania dodała, że zawartość naturalnego, znacznie groźniejszego radioaktywnego gazu radonu-222 sięga w powietrzu w naszych mieszkaniach ponad 400 bekereli na metr sześcienny. Ta cała historia przywodzi mi na myśl jedną z postaci z Sindbada Żeglarza, która mówi: „Uszom własnym nie chcę wierzyć, że tego czy też owego jest aż tysiąc!”. Pamiętajmy też, że w Fukushimie nikt nie zginął od promieniowania. Na terenie elektrowni znaleziono trzy trupy, które były – jak się okazało – ofiarami tsunami.
Dlaczego więc służby medyczne, a także politycy tak nerwowo reagują na wszelkie wieści o radioaktywności?
Po pierwsze z niewiedzy, a po drugie szczególnie politycy czują się zobowiązani do działania, widząc histeryczne reakcje społeczeństwa. Niech pan sobie wyobrazi, że jest pan premierem Japonii i wie pan, że tam nie ma żadnego zagrożenia ludności, więc nic pan nie robi. Jako polityk byłby pan skończony. Irracjonalny strach przed atomem jest głęboko zakorzeniony w ludziach. Obchodzimy właśnie 25. rocznicę katastrofy w Czarnobylu, a czy ktoś obchodzi rocznicę zawalenia się tamy przy hydroelektrowni w Banqiao w Chinach, gdzie zginęło 230 000 ludzi? W tych samych Chinach każdego roku ginie średnio 2600 ludzi kopiąc węgiel. Takich wypadków związanych z niejądrowymi źródłami energii jest cała litania. Ale my wciąż boimy się atomu, choć energia atomowa jest zdecydowanie najbezpieczniejszą formą energii na świecie. Dlatego uważam, że Czarnobyl poczynił największe zniszczenia nie w naszych ciałach, lecz w umysłach.
W sieci i w naukowych czasopismach pojawia się również coraz więcej artykułów obalających „czarnobylskie mity”. Jeśli ktoś liczył na „Guza Demona” niestety musi obejść się smakiem:
Nie ma „guza demona”, który pochodzi z Czarnobyla, którego nie bylibyśmy w stanie wyleczyć – możemy po prostu leczyć dokładnie w taki sam sposób, jak traktujemy inne przypadki – mówi prof. Gerry Thomas z Imperial College w Londynie.
Nawet niektóre ikony i malowidła nawiązują do zdarzeń z Czarnobyla. To tylko potęguje antynuklearnych strach i przeświadczenie o nieuchronności zdarzeń z 1986 roku.
Dla zainteresowanych osób zamieszczam też ciekawy artykuł o Fukushimie, której będę chciał poświęcić odrębną zakładkę.